بررسی عوامل مؤثر در گیرایی پیوند سرشاخه‌کاری گیلاس در استان خراسان رضوی

علوم باغبانی

مقاله 13، دوره 37، شماره 3 - شماره پیاپی 59، آبان 1402، صفحه 755-768   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2023.79194.1201

نویسندگان

ابراهیم گنجی مقدم^{* 1}؛ احمد مصطفی پور²؛ محبوبه زمانی پور³

¹بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

²سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی، مشهد، ایران

³گروه کشاورزی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران

چکیده

سرشاخه‌کاری یک رویکرد جدید برای افزایش بهره­وری باغات مسن، جوان­سازی و تغییر رقم آن­هاست. با این هدف، تحقیقی در استان خراسان رضوی طی سه سال انجام شد. این پروژه در سه منطقه چناران، نیشابور و طرقبه شاندیز و شامل سه آزمایش مستقل بود. در هر سه آزمایش، پس از رشد پیوندک، میزان سازگاری و درصد گیرایی، رشد رویشی پیوندک، شروع باردهی، عملکرد، و ارزیابی اقتصادی بررسی شد. در آزمایش اول، جهت تعیین نوع پیوند و رقم بر موفقیت و درصد گیرایی پیوند، از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار و هر تکرار شامل 3 پیوند استفاده شد. فاکتور اول نوع پیوند در دو سطح (اسکنه و تاجی) و فاکتور دوم رقم در سه سطح (’استلا‘، ’سویت هارت‘ و ’سان برست‘) بود. نتایج نشان دادند که رقم ’سان برست‘ با 8/86 درصد گیرایی از بیشترین درصد و رقم ’استلا‘ با 3/64 درصد از کمترین درصد گیرایی پیوند برخوردار بودند. هم چنین، پیوند اسکنه نسبت به پیوند تاجی از درصد گیرایی بالاتری برخوردار بود. بنابراین، پیوند اسکنه با 65 درصد نسبت به پیوند تاجی با 13 درصد از موفقیت بیشتری برخوردار بود. در آزمایش دوم، ارزیابی اثر سن درخت و رقم بر درصد گیرایی پیوند انجام گرفت که جهت اجرای این مرحله از آزمایش فاکتوریل دو عامله، فاکتور اول سن درخت در دو سطح (10 و بالاتر از 20 سال) و فاکتور دوم نوع پیوند (اسکنه و تاجی) استفاده شد. نتایج نشان دادند که با افزایش سن درخت، درصد گیرایی پیوند بشدت کاهش یافت. درصد گیرایی پیوند در درختان جوان حدود 68 درصد و در درختان با سن بالای 25 سال 8 درصد بود. بر این اساس، انجام پیوند سرشاخه کاری در درختان مسن توصیه نمی گردد. در آزمایش سوم، اثر نگهداری شاخه آبکش و رقم بر درصد موفقیت پیوند بررسی شد که این مرحله از آزمایش فاکتوریل دو عامله که عامل اول حضور یا عدم حضور شاخه پرستار و عامل دوم رقم در سه سطح (’استلا‘، ’سان برست‘، ’سویت هارت‘) بود، استفاده شد. ارزیابی اولیه نشان داد که نگهداشت شاخه پرستار در سرشاخه‌کاری گیلاس تاثیر معنی‌داری در گیرایی پیوند ندارد. درصد گیرایی پیوند در درختان بدون شاخه پرستار حدود 78 درصد و در درختان با شاخه پرستار حدود 63 درصد بود. بر این اساس، نگهداری شاخه پرستار در سرشاخه‌کاری گیلاس توصیه نمی‌گردد. به طور کلی، سرشاخه­کاری در درختان گیلاس به منظور تغییر رقم باغ و بهره­وری بهتر باغ توصیه می‌گردد. 

کلیدواژه‌ها

اسکنه؛ تاجی؛ جوانسازی؛ تک دانه؛ گیرایی پیوند

مراجع

1. Caglar, S., Kaska, N., Kuden, A.B., Ferguson, L., & Michailides, T. (1995). Top budding of Pistacia terebinthus rootstocks in mediterranean region of Turkey, Act Horticulturae, 419, 237-242.
2. Dirlewanger, E., Claverie, J., Wünsch, A., & Iezzoni, A.F. (2007). Cherry. In: C. Kole (Ed). Genome mapping and molecular breeding in plants. Fruit and Nuts. Springer. pp. 103-118.
3. Dwivedi, S.K., Singh, B., & Paljor, E. (2000b). Studies on vegetative propagation of apricot (Prunus armeniaca ) through grafting in Ladakh, Indian Journal of Horticulture, 57, 39-41.
4. Dhiman, A., Sharma, D.D., & Sharma, D.P. (2020). Comparative studies on top working techniques for bud wood production in Apple (Malus×Domestica), International Journal of Current Microbiologycal Applied Sciences, 9(11), 221-230. https://doi.org/10.20546/ijcmas.2020.911.026
5. (2020). https://www.fao.org/faostat/en/
6. Grigoorian, V. (2002). Physiology of grafting and grafting methods, Irainnian Society for Horticultural Science Press, Iran. (In Persian)
7. Hartmann, H.T., Kester, D.E., & Davies, F.T. (1990). Plant propagation: principles and practices, Printice Hall, New Jersey.
8. Khawaje, A.M., & Mohammadkhani, A. (2014). The effect of grafting time and method on the grafting success and scion growth in Iranian walnut, Journal of Crop Production and Processing, 15(5), 48-55. (In Persian with English abstract). http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jcpp.5.15.47.
9. Mahmoudzadeh, H. (2003). Necessity of grafting in the vine. Objectives and methods, Alborz Educational and Promotional Quarterly, 2(4), 12-16. (In Persian with English abstract)
10. Mng‟omba, S.A., Akinnifesi, F.K., Sileshi, G., & Ajayi, O.C. (2010). Rootstock growth and development for increased graft success of mango (Mangifera indica) in the nursery, African Journal of Biotechnology, 9, 1317-1324. http://dx.doi.org/10.5897/AJB10.668
11. Mukred, A., & Hrotkó, K. (1989). The effect of the grafting methods on the success rates of grafting and the quality of the grafts, Horticulturae, 2, 13-19.
12. Radnia, H. (1996). The rootstocks of fruit trees (translation). Publication of Agricultural Education 637 pages. (In Persian)
13. Rathore, D.C. (1991). Walnuts. p.377-414. In: Mirta S.K., and Rathore D.C. (eds) Temperate Fruits. Calcutta, India.
14. Rezaee, R., & Vahdati, K. (2008). Introducing a simple and effective procedure for top working Persian walnut tree, Journal American Pomological Society, 62, 21-26.
15. Rezaee, R., & Naghilou, F. (2015). The effect of grafting method, grafting site covering and foliar application of some mineral elements on the rate of grafting and winter survival in grafted walnut seedlings, Journal of Horticultural Sciences, 30(3), 439-446. (In Persian with English abstract)
16. Rezaee, R., Hasani, D., & Vahdati, K. (2014). Determining and evaluating the best method of top-working of low-quality walnut trees in West Azerbaijan province, Crop Production and Processing, 15(1), 1-10. (In Persian with English abstract). http://doi.org/10.18869/acadpub.jcpp.5.15.1
17. Sadeghpour, P., Naseri, L., Noubahar, M., Rezaee, R., & Najafzadeh, R. (2016). Evaluation of topworking methods and times in Persian walnut trees in West Azerbaijan conditions, Journal of Crops Improvement, 18(1), 91-101. (In Persian with English abstract). http://doi.org/20.1001.1.83372008.1395.18.1.8.7
18. Soleimani, A., Rabiei, V., Hasani, D., & Amiri, M.A. (2018). The effect of rootstock and variety in walnut propagation using hypocotyl grafting, Seed and Plant Production Journal, 25(2), 93-101. (In Persian with English abstract)
19. Tchoundjeu, Z., Tsobeng, A.C., Asaah, E., & Anegbeh, P. (2010). Domestication of Irvingia gabonensis (Aubry Lecomte) by air layering, Journal of Horticulture and Forestry, 2, 171-179.