نقد و بررسی ترجمۀ فارسی به فرانسوی دیوان حافظ اثر شارل هانری دوفوشه‌کور

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1401   

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.2023.79373.1064

نویسندگان

سعید رحیمی^{* 1}؛ محسن امینی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، مرکز زبان‌ها و زبان‌شناسی، دانشگاه صنعتی شریف.

²مترجم زبان و ادبیات فرانسوی و پژوهشگر ایران‌شناسی

چکیده

شارل هانری دو فوشه‌کور ایران‌شناس معاصر فرانسوی است که آثار تحقیقی متنوعی در حوزة ادبیات کلاسیک فارسی، تألیف کرده است. این آثار عبارتند از: اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی)، وصف طبیعت در شعر غنایی فارسی، ترجمۀ دیوان حافظ و عناصر زبان فارسی. علاوه‌براین، وی بنیان‌گذار مجلۀ چکیده‌های ایران‌شناسی است. آثار فوشه‌کور بی‌تردید برای دانشجویان فرانسوی‌زبان در رشتۀ ایران‌شناسی و ادبیات فارسی بسیار سودمند توانند بود؛ اما این آثار (به‌استثنای ترجمۀ دیوان حافظ) با عنایت به دلایلی که ذکر خواهد شد، به‌خصوص به‌ این سبب که فاقد نظریه‌ای جامع در حوزه‌های موردِبحث خود بوده و صرفاً ماهیت توصیفی دارند، نتوانسته‌اند در حوزۀ مطالعات ایران‌شناسی و ادبیات‌ فارسی، نقطۀ عطفی رقم بزنند. فوشه‌کور اما در ترجمۀ دیوان حافظ، به‌عنوان مترجم و شارح دیوان، به جایگاهی مهم و تاریخی در حوزۀ مطالعات ایران‌شناختی دست‌ یافته است. این ترجمه، فارغ‌از ضعف‌ها و نقایص آن، به دلیل فهم درست مترجم از حافظ، برگردان صحیح غزل‌ها و شرح همۀ ابیات، اثری ارزشمند است. اهمیت دیگر آن در این است که برای نخستین بار در تاریخ ایران‌شناسی در فرانسه، شامل برگردان همۀ غزل‌های خواجه از فارسی به فرانسوی است. هدف این مقاله، بررسی ترجمة فوشه‌کور از دیوان حافظ با رویکردی توصیفی- تحلیلی است. بدین منظور پس از طرح مباحثی مقدماتی در ترجمه‌پذیری شعر و به‌ویژه شعر حافظ، چالش‌های عمدة فوشه‌کور در ترجمة اشعار حافظ بررسی شده و نهایتاً این نتیجه گرفته شده که در این ترجمه، علی‌رغم انتقال – عموماً- کامل معنای اولیه، بسیاری از ظرایف معنایی، اشارات فرهنگی و معماریِ‌کلام حافظ از دست رفته است.

کلیدواژه‌ها

شعر فارسی؛ حافظ؛ ترجمه؛ فوشه‌کور؛ ایران‌شناسی؛ زبان فارسی؛ زبان فرانسوی

مراجع