تحلیل ژانر روایت‌های زنان دارای تعارض زناشویی از تجربۀ مراجعه به مرکز مشاورۀ خانوادگی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 44، تیر 1402، صفحه 59-95   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.78574.1230

نویسندگان

ریحانه باطنی نوش‌آبادی¹؛ بهجت یزدخواستی^{* 2}؛ احسان آقابابایی³؛ مریم فاتحی زاده⁴

¹دانشجوی دکتری مطالعات زنان، گروه مطالعات زنان، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

²دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³استادیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

⁴استاد گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

پدیدآمدن تعارضات در جهان مدرن امروزی، مؤلفه اجتناب‌ناپذیر زندگی زناشویی قلمداد می‌شود. درگذشته، زوجین، هنگام مواجهه با تعارضات زناشویی، از روش‌های کدخدامنشانه و ریش‌سفیدی بهره‌مند می‌شدند، اما امروزه مشاوره خانواده، جایگزین روش‌های پیشین شده است. امروزه در جامعه ایران، زنان زیادی درگیر تعارضات زناشویی به‌صورت خفیف یا مزمن هستند که برخلاف گذشته، به‌مثابه کنشگران فعال، هنگام بروز تعارضات برای چاره­اندیشی و حل‌وفصل آن‌ها به مراکز مشاوره خانواده مراجعه می‌کنند؛ در غیر این صورت به دنبال راهی برای خروج از آن می‌گردند؛ بدین معنا که گروهی از زنان که مشکلات زندگی مشترک را به طور خفیف دریافت می‌کنند، با مهارت­ آموزی ادامه زندگی مشترک را میسر می‌دانند. در برابر، گروه دیگری که تعارضات زناشویی را مزمن ادراک می‌کنند و تلاش خود را برای ادامه زندگی مفید نمی‌دانند، پدیده طلاق را تجربه می‌کنند؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، تحلیل روایت تجربه زنان دارای تعارض زناشویی از مراجعه به مرکز مشاوره خانوادگی بود. این پژوهش با بهره‌گیری از درمان مراجع‌محور راجرز، رویکرد خانواده‌درمانی فمینیستی چسلر، روایت‌درمانی وایت و اپستین و روش تحلیل روایت تیپولوژیک، در سال 1397 در یک مرکز مشاوره در اصفهان انجام شد. مشارکت­کنندگان در تحقیق، 17 نفر از زنان متأهل دارای تعارض زناشویی مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره بودند که با روش حداکثر تنوع انتخاب شدند و با آن‌ها مصاحبه روایی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد، تجربه اغلب زنان از مراجعه به مشاور در ژانر رمانس روایت شده است؛ ازاین‌قرار که زنان باتکیه‌بر توانمندی­های خود به‌عنوان قهرمان زندگی، در جست‌وجوی راهکاری برای حل تعارضات زناشویی هستند و مراجعه به مرکز مشاوره را جزئی از این انگیزه درونی تلقی می‌کنند؛ خواه تلاش آن‌ها به حل مسئله منجر شود و خواه نگردد؛ بنابراین تجربه زنان از مراجعه به مراکز مشاوره، گامی در جهت حل تعارضات است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل روایت؛ تجربه؛ ژانر؛ زنانگی؛ مشاوره خانواده

مراجع

1. ابوالمعالی الحسینی، خ. (1398). پژوهش تحلیل روایتی در روان‌شناسی. تهران: علم.
2. احمدی، ا. (1396). مقدمه‌ای بر مشاوره و روان‌درمانی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
3. آزادیان، ع. (1393). بررسی تحول بازنمایی جنگ در آثار سینمای دفاع مقدس با تأکید بر رسول قلی پور (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
4. ایرانمنش، ز. (1391). بررسی نثر غیر روایی عرفانی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
5. برکت، م. (1391). بازنمایی مفهوم توسعه فرهنگی در بازی‌های رایانه‌ای (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
6. پین، م. (2006). روایت‌درمانی جهت آشنایی متخصصان مشاوره و روان‌درمانی (م. اسماعیلی نسب و ح. پناهی، مترجمان). تهران: رشد.
7. تریسی، س. (2013). روش‌های تحقیق کیفی (ح. خنیفر و ش. طاهری منیری، مترجمان). تهران: مهربان نشر.
8. ثبت احوال. (1402). شمار رویدادهای حیاتی [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 تیرماه 1402، ازhttps://www.sabteahval.ir/default.aspx?tabid=4756 .
9. جعفری جلوه، م. (1393). تببین نقش سینما در فرایند توسعه فرهنگی کشور (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
10. جهانی دولت آباد، ا. (1396). تبیین نظری تعارضات زناشویی با رویکرد پارادایمی. خانواده پژوهی، 13(49)، 109-130.
11. جین، ه.، و بوکر، ج. (1935). زن در ادیان بزرگ جهان (ع. غفاری، مترجم). تهران: امیرکبیر.
12. حسینی بیرجندی، م. (1395). نظریه­ها و فنون خانواده­درمانی. تهران: رشد.
13. خاکسار، ز.، و فاتحی زاده، م. (1395). تأثیر آموزش واقعیت درمانی بر صمیمیت زناشویی در زنان دارای تعارض زناشویی مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره اصفهان. کنفرانس بین المللی روان‌شناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم، شیراز، پژوهش شرکت ایده بازار صنعت سبز.
14. خراسانی، ص.، و حیدری نوری، ر. (1398). بررسی عوامل تأثیرگذار در تعیین نوع ادبی (ژانر). سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 12(3)، 129-152.
15. خنیفر، ح.، و مسلمی، ن. (1398). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی (رویکردی نو و کاربردی). تهران: نگاه دانش.
16. دارنجانی شیرازی، ف.، سهرابی، ن.، و چین آوه، م. (1399). مقایسه گونه شناسی خانواده در مدل فرایند و محتوا در خانواده‌های با تاب آوری بالا و پایین. روانشناسی اجتماعی، 14(58)، 262 –
17. رسولی، آ. (1395). تدوین مدل بومی کارکرد خانواده بر اساس مؤلفه‌های امید، صمیمیت و تعارض‌های زناشویی در زنان مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر کرمانشاه. زن و جامعه، 7 (3)، 60-39.
18. رضایی بحرآباد، ح.، مجدی، ع.، صدر نبوی، ر.، و بهروان، ح. (1398). فرایند تغییرات فرهنگی ایرانیان (تحلیل روایت تغییرات در چند دهه اخیر). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15 (57)، 50-11.
19. زرگر، ف.، و نشاط دوست، ح. (1386). بررسی عوامل مؤثر در بروز طلاق در شهرستان فلاورجان. خانواده پژوهی، 3(3)، 737-749.
20. زهراکار، ک.، و جعفری، ف. (1399). مشاورة خانواده: مفاهیم، تاریخچه، فرایند و نظریه­ها. تهران: ارسباران.
21. سعید آبادی، ز. (1393). تحلیل انتقادی گفتمان سینمای مستند محیط زیست غرب در دهه اول هزاره سوم (رساله دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
22. شفیع آبادی، ع. (1389). مقدمات راهنمایی و مشاوره (مفاهیم و کاربردها). تهران: رشد.
23. شفیع آبادی، ع.، و ناصری، غ. (1396). نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی. تهران: دانشگاهی.
24. صدیق، ع. (1351). تاریخ فرهنگ اروپا. تهران: دهخدا.
25. صفایی راد، س.، و وارسته فر، ا. (1392). رابطه بین تعارض‌های زناشویی با طلاق عاطفی زنان مراجعه کننده به دادگاه‌های شرق تهران سال 1390. پژوهش اجتماعی، 6(20)، 85-106.
26. عبدالملکی، م.، و آزاده منصوره، ا. (1393). بررسی کیفی روابط فرا زناشویی. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 13 (24)، 20-1.
27. عطاری، ی.، بشلیده، ک.، یوسفی، ن.، و نبوی حصار، ج. (1385). بررسی اثر بخشی دو رویکرد مشاوره‌ای و رواندرمانی در کاهش نشانگان افسردگی، اضطراب و پرخاشگری در میان زنان متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مشاوره خانواده شهرستان سق. پژوهش‌های روان شناسی بالینی و مشاوره، 7 (2)، 85-63.
28. عظیمی، ز.، و صادقی، ا. (1400). بررسی مؤلفه‌های اصلی مشترک ترسیم شده از شخصیت زنان سنتی و مدرن در آثار زویا پیرزاد و فرخنده آقایی. متن پژوهی ادبی، 25(88)، 191-170.
29. علی احمدی، ا. (1397). گونه شناسی خانواده‌های تهرانی از منظر خطرپذیری طلاق. مطالعات اجتماعی ایران، 11(3)، 54 –
30. غفاری، د.، و صیدی، م. (1400). کندوکاوی در تجربه زیسته زنان شهر کرمانشاه از بی‌ثباتی زندگی زناشویی. توسعه اجتماعی، 16(2)، 118-93.
31. فاتحی دهاقانی، ا.، و نظری، ع. (1390). تحلیل جامعه شناختی عوامل مؤثر بر گرایش زوجین به طلاق در استان اصفهان. مطالعات امنیت اجتماعی، 2 (25)، 13-54.
32. الفت فصیح، س، احمدی، ع، و مالمیر، ت. (1397). بررسی ساختاری رمانس فارسی. فنون ادبی، 10 (4)، 88-77.
33. فرو، ج. (2006)، ژانر (ل. میرصفیان، مترجم). اصفهان: کنکاش.
34. فروتن، ی. (1399). کلیشه‌های جنسیتی در ایران بر پایۀ رویکرد اجتماعی و جمعیت‌‎شناختی. جامعه‌شناسی کاربردی، 31 (3)، 120-97.
35. کنعانی، م.، و علیجانی، م. (1400). روابط فرا زناشویی و بسترهای آن: مطالعهای کیفی در شهر رشت. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 8 (18)، 296-273.
36. گرانت، ب. (2007). ژانرهای سینمایی: از شمایل شناسی تا ایدئولوژی (ش. مقانلو، مترجم). تهران: بیدگل.
37. گلاسر، و. (1965). تئوری انتخاب: درآمدی بر روان‌شناسی امید (ع. صاحبی، مترجم). تهران: سایه سخن.
38. مرادی، ز.، و صادقی، م. (1398). اثربخشی خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری بر کنترل خشم و کاهش تعارض زناشویی زوجین مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره کلانتری: مطالعه تک آزمودنی. روان‌شناسی نظامی، 10 (40)، 82-67.
39. مهدوی مرتضوی، ف. (1397). جلوه اساطیر در دوبیتی‌های فایز دشتی. رخسار زبان، 2 (5)، 50-28.
40. میرفخرایی، ت. (1384). رمان‌های عامه‌پسند ایرانی: سازگاری زن. انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 1 (4)، 221-197.
41. میگنا. (1397). تاریخ روان‌شناسی در ایران [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 18 اسفند 1397، از https://www.migna.ir/news/46701/
42. ناس، ج. (1969). تاریخ ادیان (ع. حکمت. مترجم). تهران: ابن‌سینا.
43. وبستر، ل.، و مراتو، پ. (2007). کاربرد پژوهش روایت به‌مثابه روش تحقیق کیفی (ا. آقابابایی و د. زهرانی، مترجمان). اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
44. وطن دوست، ع.، و حسین زاده، م. (1398). اثر بخشی مشاوره در سازش یا عدم سازش زوجین مراجعه کننده به مراکز طلاق در استان مازندران 1397. پنجمین کنفرانس بین المللی پژوهش در روانشناسی. تهران، سازمان بین المللی مطالعات دانشگاهی تاریخ.
45. یگانه، س.، و قوامی، ه. (1397). ریخت شناسی حکایت‌های گلستان سعدی. نقد ادبی و بلاغت، 7 (2)، 254-243.
46. Altman, R. (1987). The American film musical. Bloomington: Indian university Press.
47. Franzosi, R. (2010). Quantitative narrative analysis. London: Sage publications.
48. Lambert, N. M., & Dollahite, D.C. (2006). How Religiosity Helps CouplesPrevent، Resolve، and Overcome Marital Conflict. Family Relations, 55, 439–449.
49. Lieblich, A., Tuval-Mashiach, R., Zilber, T. (1998). Narrative Research: Reading, Analysis, and Interpretation. London: Sage Publications.
50. Markman, H.J., Renick, M.J., Floyd. F. J., Stanley, S, M., & Clements, M. (1993). Preventing marital distress through communication and conflict management training: A 4- and 5-year follow-up. Consulting and Clinical psychology, 61 (1), 75-87.
51. Marsall, M. (2009). Life with meaning: Guide of fundamental principles of vikter. E frankls loge therapy maritiae Institue of logotherapy. Canada.
52. Polkiinghorme, D.E. (1988). Narrative knowing and the human sciences. NewYork, London, Thoysand Oaks and New Dehli: Sage Publication.
53. Wisyaningrum, S., Epifani, I., & Ediati, A. (2020). Surviving marital relationship during the COVID-19 pandomic: A systematic review on marital conflict. (pp. 103-108). Advances in social science، Education & Humanties Research.