تبیین الگوی گردشگری با محوریت توسعۀ منطقه‌ای (مورد مطالعه: شهر ساری )

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 6، دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 47، مرداد 1403، صفحه 139-168   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.85239.1357

نویسندگان

سید حسن رسولی¹؛ آزیتا رجبی^{* 2}؛ صدرالدین متولی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی،نور، ایران

چکیده

یکی از توان‌های مهم هر منطقه، می‌تواند گردشگری در آن باشد. حفاظت و توسعۀ گردشگری سایت‌های میراث جهانی (WH) همیشه یک مسئلۀ علمی کلیدی و فوری بوده است. کشور ما به لطف وجود مواهب طبیعی و پیشینۀ تاریخی دارای ظرفیت گردشگری بالایی است که در این میان، یکی از پرجاذبه‌ترین آنها شهر ساری به‌عنوان مرکز استان مازندران با اقلیم معتدل خزری به شمار می‌رود. شهرستان ساری سرشار از جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و ورزشی بوده است؛ اما متأسفانه چندان که شایسته است گردشگری در این ناحیه رشد نکرده است. این پژوهش بر آن است تا با هدایت توسعه و بهره‌گیری از توان‌های موجود در منطقه که بارزترین آن در استان مازندران و شهر ساری توان‌های گردشگری است، به تعادل و توازن منطقه‌ای در این استان و ارتقاء توان‌های شهر ساری دست یابد. پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی و به لحاظ هدف، کاربردی است. جامعۀ آماری، خبرگان و متخصصان در زمینۀ گردشگری در شهر ساری بوده که 45 خبره از میان جامعه با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای هدفمند انتخاب شده‌اند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش حاضر، پرسش‌نامه بوده است که میان 45 نفر از متخصصان و خبرگان در زمینۀ گردشگری توزیع شده است. برای تحلیل اطلاعات از روش دیمتل فازی[1] استفاده شده و یافته‌ها نشان داده است که میزان تأثیرگذاری شاخص «اقلیم» بر بهبود گردشگری شهر ساری با محوریت توسعۀ منطقه‌ای نسبت به سایر شاخص‌ها بیشتر است و شاخص «جهانی‌شدن و رقابت» در مرحلۀ بعدی قرار دارد. همچنین، میزان تأثیرپذیری شاخص «اتصال به فنّاوری نوین جهانی (اینترنت)» نیز از سایر شاخص‌ها بیشتر است. درنهایت نیز برای گردشگری شهر ساری با محوریت توسعۀ منطقه‌ای، الگویی طراحی شده است.
 
[1]. Fuzzy dematel

کلیدواژه‌ها

صنعت گردشگری؛ توان اقتصادی؛ توسعۀ متوازن؛ توسعۀ منطقه‌ای؛ ساری

مراجع

1. احمدی، ق.، شهبازی، م. و ریحان، م. (1398)، تحلیل و بررسی نقش گردشگری شهری از شاخص‌های شهر رویدادمدار در توسعۀ شهری (نمونۀ موردی: تبریز 2018). دومین کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی جهان اسلام، تبریز، https://civilica.com/doc/1021476
2. اقدامیان، ل.، تبریزی، ن.، و لطفی، ص. (1400)، نقش شاخص‌های سبز رشد هوشمند شهری در توسعۀ گردشگری شهر اصفهان. برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، 10(38)، 86-59.
3. الیاس‌پور، ب. و سنجری کنارصندل، ن. (1402). بررسی تأثیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نرخ ارز بر گردشگری در ایران: شواهدی از رویکرد NARDL ، پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 22(2)، 144-119.
4. بابادی، ف.، و بافقی‌زاده، م. (1402). بررسی توان‌های زیست‌محیطی بر جذب گردشگری شهرستان باغملک. مطالعات مدیریت و کارآفرینی، 43، 341-326.
5. بامری‌نژاد، ف. کشتکار، ا. ر.، کریم‌پور ریحان، م.، و افضلی، ع. (1398). به کارگیری شاخص‌های اقلیمی در تعیین مناطق مستعد گردشگری استان کرمان. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 30(3)، 98-79.
6. پوراصغر، ف.، کاشف مبارکه، م.، ابراهیمی خوسفی، م.، و کشتکار، م. (1399). بررسی تطبیقی برنامه‌ریزی فضایی (آمایش سرزمین) در کشورهای منتخب. تهران: مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری.
7. تبریزی، ن. و جعفرپیشه، م. (1401). رویکرد بیوفیلیک در گردشگری شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 11(41)، 147-123.
8. جعفری، ع.، نادعلی‌پور، ز.، حیدری‌فر، ز.، و باقری، م. (1399). ایجاد اشتغال صنعت گردشگری با رویکرد پویایی سیستم‌ها. گردشگری و توسعه، 9(3)، 172-153.
9. حسام، م.، آقائی‌زاده، ا. (1398). تحلیل توزیع فضایی مراکز اقامتی در مقصدهای گردشگری شهری؛ مطالعه موردی: شهر رشت. گردشگری شهری، 6(4)، 16-1.
10. حسین‌زاده دلیر، ک.، خلیلی، ر.، و کرمی، م. (1393). ارزیابی دسترسی گردشگران شهری به اماکن خدماتی–رفاهی در شهرهای ایران (مطالعه موردی: شهر تبریز)، جغرافیایی فضای گردشگری، 3(11)، 128-107.
11. داوری، س. ا.، امینی، م. (1402). آینده‌پژوهی برنامه‌ریزی توسعه گردشگری؛ مطالعه موردی: شهر قائن. علوم جغرافیایی، 42، 59-40.
12. دعاگویان، د.، و اسدی‌فرد، م. (1398). چالش‌های قانونی پلیس با هنجارشکنان اخلاقی گردشگران استان مازندران. مطالعات پلیس زن، 31، 53-37.
13. رفیعی دارائی، ه.، براتی، ج. (1393). نقش صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال در استان خراسان رضوی. مطالعات مدیریت گردشگری، 8(25)، 134-109.
14. رفیعی دارائی، ه.، رهنما، ع.، و استادفرد، آ. (1399). بررسی تأثیر فضای سرمایه‌گذاری بر درآمد گردشگری در کشورهای منتخب خاورمیانه. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 18(2)، 86-55.
15. ید جباری، آ.، زال، م. ح.، و رمضان‌زاده لسبویی، م. (1398). تأثیر سرمایه فرهنگی بر جذب گردشگر (نمونه موردی: شهر بابلسر)، https://rms.umz.ac.ir/~mramezanzadeh/ViewResearch.aspx?ResearcherID=62685
16. شاه‌آبادی، ا.، راغفر، ح.، و گهرازه، س. (1399). تأثیر جهانی‌شدن و رقابت‌پذیری بر تاب‌آوری اقتصادی کشورهای منتخب سند چشم‌انداز و گروه جی هفت. سیاست‌های راهبردی و کلان، 8(29)، 143-120.
17. شاه‌آبادی، ا.، مرادی، ع.، و بابایی، م. (1402). تأثیر مؤلفه‌های اقتصاد دانش‌بنیان در توسعه صنعت گردشگری در کشورهای منتخب. گردشگری و توسعه، 1(34)، 72-59.
18. صادقیها، م.، و نوری، س. (1400). برنامه‌ریزی توسعه گردشگری و فضایی شهر نور با بهره‌گیری از رهیافت شهر خردورز. جغرافیایی فضای گردشگری، 10(38)، 18-1.
19. فایی‌پور، م.، گشتیل، ف.، رحیمی چم‌خانی، ع.، پناهی‌نژاد، ا.، و موسوی، س. چ. (1394). تأثیر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شکل‌گیری گردشگری الکترونیکی در بین گردشگران ورودی به شهر شیراز. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(3)، 73-55.
20. صفرآبادی، ا.، و احمدپور، ع. (1398). برنامه‌ریزی تفرجگاه‌های پیرامون شهرها با تاکید بر گردشگری سلامت؛ مطالعه موردی چشمه آبگرم تودلویه. آمایش جغرافیایی فضا، 9(31)، 82-69.
21. طلعتی، ر.، و حیدری، م. (1402). تاثیر عوامل استراتژیک بر اثربخشی تبلیغات سازمان گردشگری. پژوهشنامه مدیریت و مهندسی صنایع، 5(14)، 49-29.
22. عباسی کشکولی، م. ع.، توتونچی، ج.، علوی‌راد، ع. و دهقان تفتی، م. ع. (1400). بررسی میزان اثرگذاری شاخص‌های اقتصادی در تحقق‌پذیری توسعه صنعت گردشگری در شهر فیروزآباد. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 12(44)، 156-141.
23. عینالی، ج.، الهی چورن، م. ع.، و چراغی، م. (1397). تبیین موانع توسعه صنعت گردشگری (مطالعه موردی) شهر کجور. جغرافیایی فضای گردشگری، 7(28)، 124-109
24. عزت‌پناه، ب. (1399). تبیین نیروهای پیشران مؤثر بر آینده توسعه صنعت گردشگری در شهرهای مرزی مطالعه موردی: شهر بانه. گردشگری شهری، 7(1)، 78-69.
25. فیروزجائیان، ع. ا.، صالحی، ص.، و غلامرضازاده، ف. (1394). تحلیل جامعه‌شناختی زباله‌ریزی در بین گردشگران (مطالعه موردی: استان مازندران). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 4(13)، 186-168.
26. قاسم‌زاده، ع.، سمیع‌فرد، ع.، زنجانی، م.، و سارلی، ع. (1402). هوشمندسازی مدیریت توریسم. پژوهشنامه علم مدیریت در صنعت، 2(1)، 245-232.
27. محمدی آشنانی، م. ح.، میرعمادی، ط.، دانه‌کار، ا.، مخدوم فرخنده، م.، و ماجد، و. (1399). سیاست‌های اقتصاد یادگیرنده جهت دست‌یابی به توسعه پایدار. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22(2)، 274-253.
28. معلمی، ز.، و جعفری اسبورزی، ز. (1393). پیاده راه سازی هسته مرکزی شهرها راهی برای تجدید حیات بافت تاریخی شهری، نمونه موردی: بافت تاریخی شهر ساری، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، صص 9-1.
29. ملکی، س.، پرویزیان، ع.، و احمدی، ه. (1396). سنجش کارایی و رتبه‌بندی شاخص‌های طبیعی و زیرساخت‌های گردشگری در شهرستان‌های استان ایلام، با استفاده از تحلیل رگرسیونی و تحلیل سلسله­مراتبی TOPSIS. فرهنگ ایلام، 18(54،55)، 22-7.
30. مودودی ارخودی، م.، فردوسی، س. (1402). شناسایی عوامل موثر بر ارتقاء مقصدهای گردشگری روستایی (مطالعه موردی: استان لرستان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(69)، 258-239.
31. مهندسین مشاور مازندطرح .(1394). بازنگری طرح جامع شهر ساری، سازمان راه و شهرسازی استان مازندران.
32. نادری، م.، ابراهیمبای سلامی، غ. ح.، فلاح شمس، م.، و قالیباف اصل، ح. (1401). آسیب‌شناسی تأمین مالی صنعت گردشگری ایران در بستر بازار سرمایه (مطالعه موردی). تحلیل بازار سرمایه، 2(4)، 26-1.
33. Cheng, Q.P., Zhong, F.L. (2019). Evaluation of tourism climate comfort in the Grand Shangri-La region Platea. Journal of Mountain Science, 6(16), 1452-1469.
34. Da C, João C. (2005). Tourism Cluster Competitiveness and Sustainability: Proposal for a Systemic Model to Measure the Impact of Tourism on Local Development, BAR, 2(2), 47-62.
35. Go, H., & Kang, M. (2023). Metaverse tourism for sustainable tourism development: Tourism Agenda 2030. Tourism Review, 78(2), 1-20.
36. Kujawa, Joanna. (2017). Spiritual tourism as a quest. Tourism Management Perspectives, 24, 193–200.
37. Liu, Zh., Lan, J., Chien, F., Sadiq, M., Nawaz, M. A. (2022). Role of tourism development in environmental degradation: A step towards emission reduction. Journal of Environmental Management, Volume 303, 114078.
38. Manuel, R., & Patricia Pinto and João, S. (2017). Residents’ attitudes and the adoption of protourism behaviours: The case of developing island countries. Tourism Management, 10(1), 122–172.
39. arinello Samuele, B. M. A., & Gamberini Rita, M. U. (2021). Indicators for sustainable touristic destinations: a critical review. Journal of Environmental Planning and Management, 66(1), 1–30.
40. Mohammed, H.A. (2022). SMEs’ Sustainable Development Challenges Post-COVID-19: The Tourism SectorWorld Journal of ENTREPRENEURSHIP. MANAGEMENT AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT, 18(3), 407-424.
41. Rustamova, Sh. (2023). RESEARCH OF THE FEATURES OF TOURISM DEVELOPMENT AND ITS TERMINOLOGY, Том 5 № 5 (2023): XORIJIY TILLARNI IKKINCHI TIL SIFATIDA O`QITISH VA O`RGANISHDAGI MUAMMO VA YECHIMLAR Статьи Опубликован 2023-02-16.
42. Wang, J. (2018). Urban Planning Research Considering the Influence of Natural Environment. Environmental Science, 208 (1) :012048