بررسی ترجمه‌پذیری ایهام: بررسی برگردان اشعار حافظ به زبان فرانسه

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، اسفند 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.2024.86781.1103

نویسندگان

سعدی جعفری کاردگر^{* 1}؛ همایون اسلامی²؛ محمد جواد کمالی³

¹گروه فرانسه، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²گروه زبان فرانسه، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³گروه زبان فرانسه، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

ایهام یکی از آرایه‌های ادبی زبان فارسی است، که در طول زمان اعتبار بیشتری کسب کرده است، و اکنون یکی از وجوه ممیزﮤ ادبیات فارسی تلقی می‌شود. در واقع، اگر شناخته‌شده‌ترین شاعر فارسی‌زبان در جهان را حافظ بدانیم، باید اذعان کنیم که مهمترین مشخصۀ شعر او ایهام است. مَرسوم نبودنِ اِعراب‌گذاری در خطِ فارسی، این امکان را فراهم می‌کند که بتوان واژه‌ها را به صورت‌های مختلفی قرائت کرد، که این می‌تواند از مهمترین عواملِ تولیدِ ایهام باشد، و شاید همین تفاوتی که میان خط فارسی و خط‌های غربی هست، دلیلِ نبودِ آرایه‌ای مشابهِ ایهام در ادبیات غرب باشد، و دلیلِ اینکه ترجمه‌شناسان غربی هرگز ترجمۀ ایهام را به شکل جدی مطالعه نکرده‌اند. در ایران هم تا جایی که می‌دانیم نه ادب‌پژوهان در تدقیقِ ایهام چندان موفق بوده‌اند، نه ترجمه‌پژوهان نگاهی جدی به ترجمۀ آن داشته‌اند. ایهام، از طرفی یکی از پیچیده‌ترین ابزارهای هنری ادبیات ماست، و از طرف دیگر روش‌های کنونی ترجمه نتوانسته صورت و محتوای آن را بنحو موفقیت‌آمیزی به زبان‌های دیگر منتقل کند. به همین دلیل، ضمن تلاش برای شناخت دقیق‌تر آن، با تحلیل نمونه‌هایی از ترجمۀ شعر حافظ، به بررسی رویۀ مرسوم ترجمۀ آن می‌پردازیم؛ و نهایتاً پیشنهادهایی هم برای ترجمۀ آن مطرح می‌کنیم، که می‌تواند تا حَدّی جلوی اتلاف معنایی را بگیرد.

کلیدواژه‌ها

"؛ ایهام"؛ ترجمه"؛ حکایتَک"؛ حافظ"؛؛ "؛ فوشه‌کور"

مراجع