مدل‌سازی موانع تحقق‌پذیری شهر الکترونیک (نمونه موردی: شهر آبدانان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 47، مرداد 1403، صفحه 263-292   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.87708.1425

نویسندگان

سعید امانپور^{* 1}؛ ناهید آریانژاد²

¹استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

با وجود مزایای شهرهای الکترونیک، تحقق آن امری دشوار و با چالش‌های متعددی مواجه بوده اسـت. بـه همـین دلیـل، بسـیاری از شهرهای ایران ازجمله شهر آبدانان در پیاده‌سازی مؤلفه‌های شهر الکترونیک ناموفق بوده‌انـد. در این راستا، پژوهش حاضر در پی شناسایی و تحلیل موانع و چالش‌های تحقق‌پذیری شهر الکترونیک در شهر آبدانان است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش‌شناسی، به شیوۀ کیفی-کمی انجام شده است. در بخش کیفی، اطلاعات از روش مصاحبه با 5 نفر خبره که به‌شکل هدفمند انتخاب شده بودند، به اشباع نظری رسید و روش تحلیل مضمون چهار شاخص (فردی، هنجاری-اجتماعی، تکنولوژیکی و سازمانی) شناسایی شد. طی نمونه‌گیری هدفمند، 50 نفر از کارشناسان و خبرگان این موضوع انتخاب شده و با استفاده از مدل‌سازی ساختاری-تفسیری ISM به اولویت‌بندی زیرمعیار پرداخته شده است. نتایج حاصل از مدل‌سازی ساختاری تفسیری نشان داد که از بین موانع اثرگذار بر پیاده‌سازی تحقق‌پذیری شهر الکترونیک در شهر آبدانان ، موانع هنجاری-اجتماعی در بالاترین سطح و موانع تکنولوژیکی در پایین‌ترین سطح قرار دارد که بیشترین و کمترین تأثیر را پیاده‌سازی تحقق‌پذیری شهر الکترونیک در شهر آبدانان داشته‌اند. همچنین، نتایج نشان داد که همۀ زیرمعیارهای موانع، جزء متغیرهای پیوندی هستند که از قدرت نفوذ و وابستگی بالایی برخوردارند. برای تحقق‌پذیری شهر الکترونیک در شهر آبدانان، ابتدا آموزش‌های کاربردی با استفاده از ظرفیت‌های رسانه، برگزاری سیمنارها و همایش‌های مختلف در سطح شهر، توسعۀ اتوماسیون‌های مراکز دولتی، ارتقای پهنای باند و پایین‌آوردن هزینه‌های اینترنت رایانه برای شهروندان پیشنهاد می‌شود.
 
 

کلیدواژه‌ها

شهر الکترونیک؛ فنّاوری اطلاعات و ارتباطات؛ مدل‌سازی ساختاری-تفسیری؛ شهر آبدانان

مراجع

1. افراخته، ز.، و شاه‌محمدی، غ. (1397). رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر آمادگی الکترونیکی در استقرار شهر الکترونیک. مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 6(2)، 82-61.
2. الماسی، ح.، مسگریان، ه.، و نگهبان، ر. (1393). بررسی میزان اثربخشی مشارکت شهروندی در پیاده سازی شهر الکترونیک، مورد پژوهی: شهر سمنان. مدیریت شهری، 35، 255-245.
3. بابانسب، ر. (1400). بررسی تأثیر تحقق پذیری و گسترش شهرهای الکترونیکی بر توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). توسعه پایدار شهری، 2(2)، 54-45.
4. بمانیان، م.، سالاری مدوار، م.، غفرانی، س.، و بمانیان، ر. (1391). ارزیابی عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات شهر الکترونیک با استفاده از مدل تلفیقی پذیرش فناوری اطلاعات (TAM) و رهیافت نظری برنامه‌ریزی شده (TPB) و اعتماد (TRUST)؛ مطالعه موردی: دفتر خدمات الکترونیک شهر تهران، مدیریت شهری. 29(2)، 150-131.
5. پورعلی، ب. (1399). ارزیابی تحقق شهر الکترونیک در شهر اردبیل. پایان‌نامۀ منتشر شدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
6. پورمحمدی، م.، صدرموسوی، م.، و پناهی قدیم، ف. (1397). امکان‌سنجی تحقق‌پذیری شهر الکترونیک در کلان‌شهرهای ایران (مطالعة موردی: کلان‌شهر تبریز). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(31)، 128-115.
7. تقوایی، م.، حسینی‌خواه، ح.، و شاکرمی، ک. (1398). سنجش و ارزیابی عوامل مؤثر بر تحقق شهر الکترونیک و تحلیل فضایی شکاف دیجیتال در شهرهای متوسط اندام (موردپژوهشی: شهر یاسوج). جغرافیاوتوسعه ناحیه‌ای، 17(1)، 154-125.
8. توانایی مروی، ل.، بهزادفر، م.، و مفیدی شمیرانی، س.م. (1401). واکاوی چالش‌های پیش روی تحقق‌پذیری شهر هوشمند مطالعۀ موردی: شهر مشهد. شهر پایدار، 5(1)، 58-45.
9. حقیقی نسب، م.، قاسمی، س.، ترکمان، م.، و قاسمی، ع. (1394). شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پذیرش خدمات دولت الکترونیک از دیدگاه شهروندان، مورد پژوهی: دفاتر پیشخوان دولت در شهر تهران، مدیریت بازاریابی، 27(1)، 121-101.
10. خسروجردی، م.، و نوری پور، م. (1395). تحلیل نگرش روستاییان نسبت به گردشگری روستایی با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده (مورد مطالعه: بخش درودزن شهرستان مرودشت). برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، 5(19)، 174-153.
11. خمجانی، ش.، امیر عضدی، ط.، اربابی سبزواری، آ.، و سرور، ر. (1402). تحلیل ساختاری موانع موثر بر تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران). آینده‌پژوهی شهری، 9(1)، 70-48.
12. خوارزمی، ا.ع.، و طاهری، ف. (1398). ارائۀ سناریوهای محتمل در شکل‌گیری شهر الکترونیک مشهد در افق 1404، جغرافیاوتوسعه ناحیه‌ای، 17(1)، 222-193.
13. دهقانیان، ح. (1395). بررسی ارتباط عوامل زیر ساخت فنی با استقرار شهرداری الکترونیک (مطالعه موردی شهر تبریز). پایان‌نامۀ منتشرشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور، واحد بین‌الملل قشم، گروه مدیریت فناوری اطلاعات.
14. رضایی، م. (1388). نظریه‌های رایج دربارة پذیرش فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات. پژوهش‌های ارتباطی، 16(4) ،93-63.
15. سرلک، م.، گلپایگانی، ز.، و یمانی، م. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش دولت الکترونیکی از سوی مراجعه‌کنندگان به دادگستری استان تهران بر اساس الگوی DTPB (مطالعه موردی: نظام مدیریت پرونده قضایی مجتمع قضایی شهید بهشتی). فرایند مدیریت توسعه، 27(1)، 54-27.
16. شاددل، ل.، و خوارزمی، ا. (1395). ارزیابی عوامل اثرگذار بر پذیرش خدمات الکترونیک توسط شهروندان شهر مشهد، جغرافیا و توسعة فضای شهری، 3(1)، 103-84.
17. شاهیوندی، ا. (1390). تحلیل فضایی قابلیت‌های شهر اصفهان جهت تحقق شهر الکترونیک. رسالۀ منتشرشدۀ دکتری. دانشگاه اصفهان، دانشکدۀ جغرافیا، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
18. شریف‌نژاد، م. (1393). ارزیابی و سنجش عوامل مؤثر بر اعتماد به شهر الکترونیک (نمونه موردی: شهر الکترونیک در یزد). برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2)، 188-175.
19. صادقی پناه، م. (1399). تحلیل موانع و محدودیت‌های تحقق شهر الکترونیک در شهر کرج. پایان‌نامۀ منتشرشدۀ کارشناسی ارشد، مؤسسۀ آموزش عالی رجاء، دانشکدۀ فنی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
20. ضرابی، ا.، بابانسب، ر.، و رحیمی، ع. (1392). بررسی و ارزیابی میزان تحقق شاخص‌های شهر الکترونیک در مناطق شهری استان‌های ایران، فصلنامة علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 4(1)، 72-51.
21. علیزاده اصل، ج.، ضرابی، ا.، و تقوایی، م. (1394). ارزیابی عوامل مؤثر بر تحقق شهرهای الکترونیک؛ مورد شناسی: شهر ارومیه. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، 15 (2)، 256-233.
22. محمدی، ح. (1401). عوامل موثر بر اعتماد در پذیرش دولت الکترونیک از دیدگاه شهروندان شهر کرمانشاه. پایان‌نامۀ منتشرشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب، گروه مدیریت فناوری.
23. مسکنی، م.، امینی‌خوزانی، م.، رشادت‌جو، ح. (1401). بررسی تأثیرات پیاده‌سازی شهر الکترونیک بر مدیریت مطلوب‌شهری با تأکید بر نقش میانجی مشارکت شهروندان و تعدیل‌گر شهر هوشمند. مطالعات مدیریت شهری، 14(51)، 115-103.
24. موسی‌زاده، ح.، بزی، خ.، میرکتولی، ج.، و فرخ زاد، م. (1396). امکان‌سنجی و بسترسازی توسعۀ شهر الکترونیک در شهرهای منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهر گرگان). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(2)، 168-151.
25. یعقوبی، ن.، و شاکری، ر. (1387). مقایسۀ تحلیلی مدل‌های پذیرش فناوری با تأکید بر پذیرش بانکداری اینترنتی. علوم مدیریت ایران،3(11)، 44-21.
26. Al Mansoori, S. (2021). Challenges and New Research Directions to the Development of Smart Cities: Systems-of-Systems Perspective. In Journal of Physics: Conference Series ,1828(1),
27. Allahar, H. (2020). What are the challenges of building a smart city?. Technology Innovation Management Review, 10(9), 38-48.
28. Bazazo, I. K., & Alananzeh, O. A. (2022). Applications of digital models in integrated management in smart tourist cities: Aqaba city of Jordan as a case study. Geo Journal of Tourism and Geosites, 40(1), 313-318. ‏
29. Doheim, R. M., Farag, A. A., & Badawi, S. (2019). Smart city vision and practices across the Kingdom of Saudi Arabia—A review. Smart cities. Issues and challenges, 309-332.‏
30. Gil-Garcia, J. R., Pardo, T. A., & Nam, T. (Eds.). (2015). smarter as the new urban agenda: A comprehensive view of the 21st century city. Springer, 11, 1-19.
31. Hawash, B., Mokhtar, U. A., & Yusof, Z. M. (2021). Users' acceptance of an electronic record management system in the context of the oil and gas sector in Yemen: an application of ISSM-TAM. International Journal of Management and Enterprise Development, 20(1), 75-98.
32. Makki AA, Alqahtani AY. (2024) Analysis of the Barriers to Smart City Development Using DEMATEL. Urban Science; 8(1):10.
33. Mańka-Szulik, M., Krawczyk, D., & Wodarski, K. (2023). Residents’ perceptions of challenges related to implementation of smart city solutions by local government. Sustainability, 15(11), 8532.‏
34. Mashau, N. L., & Kroeze, J. H. (2023). Challenges that affect smart city implementation in small and rural municipalities. South African Journal of Information Management, 25(1), 1-6.

 

 

35. Monzon, A. (2015). Smart Cities Concept and Challenges: Bases for the Assessment of Smart City Projects. In: Helfert, M., Krempels, KH. Klein, C., Donellan, B., Guiskhin, O. (Eds) Smart Cities, Green Technologies, and Intelligent Transport Systems. SMARTGREENS VEHITS 2015 2015. Communications in Computer and Information Science, Springer, Cham.
36. Monzon, A. Smart cities concept and challenges: Bases for the assessment of smart city projects. In Proceedings of the International Conference on Smart Cities and Green ICT Systems, Lisbon, Portugal, 1–11
37. Pop, E., & Puşcoci, S. (2019). Overview of e-Services providing in Smart Cities. In 2019 11th International Conference on Electronics, Computers and Artificial Intelligence (ECAI), 1-6.
38. Rana, N. P., Dwivedi, Y. K., Lal, B., Williams, M. D., & Clement, M. (2017). Citizens’ adoption of an electronic government system: towards a unified view. Information systems frontiers, 19(3), 549-568.
39. Santos, J. J., León-Gómez, , Ruiz-Palomo., D., García-Lopera., F., Valls Martínez, M.C. (2022). "Exploring Information and Communication Technologies as Driving Forces in Hotel SMEs Performance: Influence of Corporate Social Responsibility," Mathematics, MDPI, 10(19), 1-15.
40. Serrano, C., Rueda, M.., & Portillo, P. (2009). Determinant of e-government extension. Online Information Review, 33(3), 476-498.
41. Tan, S., & Taeihagh, A. (2020). Smart City Governance in Developing Countries: A Systematic Literature Review. Sustainability, 12(3), 1-29.
42. Zapolskytė, S., Burinskienė, M., & Trépanier, M. (2020). Evaluation criteria of smart city mobility system using MCDM method. The Baltic journal of road and bridge engineering, 15(4), 196-224.‏