تحلیل جدایی‌گزینی فضایی مهاجران در شهر قاین

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 47، مرداد 1403، صفحه 203-227   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.87029.1407

نویسنده

سعید حسین آبادی^*

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قاین، ایـران

چکیده

یکی از نتایج مهاجرت به شهرها، شکل‌گیری الگوهای خاصی از جدایی‌گزینی سکونتی است. هرچند پژوهش‌های مختلف جدایی‌گزینی مهاجران در شهرهای بزرگ را تأیید می‌کنند، ولی کمتر به این موضوع در شهرهای کوچک پرداخته شده است. ازاین‌رو، تحقیق حاضر تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که آیا در شهر کوچکی مانند قاین، مهاجران از نظر فضایی، جدایی سکونتی داشته‌اند یا خیر. داده‌های مورد نیاز از بلوک‌های آماری سرشماری 1395 شهر قاین استخراج و برای سنجش و تحلیل شاخص‌های جدایی‌گزینی، وارد نرم‌افزار Geo-Segregation Analyzer شد. همچنین برای انجام تحلیل‌های فضایی تکمیلی از نرم‌افزار Arc GIS و برای تحلیل رگرسیون چندگانه از SPSS استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد در بعد یک‌نواختی شاخص IS با مقدار 495/0 در حد متوسط، شاخص آنتروپی(H) با حدود 26/0 در حد کم و شاخص جینی با مقدار 685/0 در حد نسبتاً بالا وجود دارد. براین‌اساس، می‌توان گفت توزیع مهاجران به‌صورت یک‌نواخت نبوده و در برخی بلوک‌ها بیشتر متمرکز شده‌اند. بعد مواجهه که با شاخص xPx سنجیده شد، با مقدار 258/0 در حد کم ارزیابی می‌شود. شاخص دلتا و تمرکز مطلق به‌عنوان شاخص‌های بُعد تراکم ، هر دو در حد متوسط؛ اما شاخص خوشه‌بندی مطلق (ACL) با مقدار 274/0 در حد کم است. البته آماره‌های فضایی همچون: موران عمومی، G عمومی و Ripley's K Function نشان‌دهندۀ این است که مهاجران با الگوی خوشه‌ای ساکن شده‌اند. همچنین پایین‌بودن شاخص مرکزیت‌گرایی مطلق (ACL) نشانگر گرایش کمتر مهاجران به مرکز شهر است. درکل، براساس بیشتر شاخص‌ها، جدایی‌گزینی مهاجران از سایر جمعیت شهر تأیید می‌شود. همچنین، براساس رگرسیون چندگانه، مهاجران بیشتر در مکان‌هایی با دسترسی کمتر به خدمات شهری، مساحت مسکونی کمتر و تراکم جمعیتی بیشتر در واحد مسکونی ساکن شده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

جدایی‌گزینی فضایی؛ مهاجران؛ بلوک‌های آماری؛ شهر قاین

مراجع

1. اچ کاپلان، د.، ا.ویلر، ج.، آر. و هالووی، ا. (1395). جغرافیای شهری. (ترجمۀ حسین حاتمی‌نژاد و عبدالمطلب برات‌نیا) تهران: سمت.
2. اخلاقی، ا.، یوسفی، ع.، و صدیق اورعی، غ. (1393). دلایل جدایی‌گزینی مهاجرین افغانستانی در محلۀ گلشهر مشهد. دومین کنفرانس ملی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی، تهران.
3. بابایی اقدم، ف.، عطار، م. ا.، روشن رودی، س.، و مطیع‌دوست، ا. (1394). سنجش جدایی‌گزینی اکولوژیکی شهری با استفاده از شاخص‌های اندازه‌گیری تک‌گروهی (مطالعۀ موردی: شهر تکاب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47(3)، 491-477.
4. جامی اودولو، م.، یزدانی، م. ح.، و جلیلی صدرآباد، س. (1401). سنجش جدایی‌گزینی فضایی-اجتماعی گروه‌های تحصیلی و شغلی در شهر اربیل. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 10(2)، 92-73.
5. جامی اودولو، م.، یزدانی، م. ح.، و جلیلی صدرآباد، س. (1401). سنجش جدایی‌گزینی مسکونی شهر اردبیل با استفاده از شاخص اندازه‌‌گیری چندگروهی. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 12(44)، 170-145.
6. حسین آبادی، س. (1400). تحلیل تاثیر عوامل کالبدی-فضایی بر میزان پیاده‌روی شهروندان، مورد مطالعه: محلات شهر قائن. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25(76), 86-69.
7. رجبی، ن. (1384). تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات (توانمندی‌ها و استراتژی‌های توسعه). تهران: شهرآشوب.
8. رفیعیان، م.، قضائی، م.، و قاضی، ر. (1397). بررسی جدایی‌گزینی‌های اجتماعی-‌فضایی مهاجران در شهر مشهد. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7(1)، 178-151.
9. شکوئی، ح. (1394). جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، تهران: جهاد دانشگاهی. (کتاب اصلی در سال 1365 منتشر شده است).
10. شورت، ج. (1396). مقدمه‌ای بر جغرافیای شهری. تهران: جهاد دانشگاهی واحد البرز.
11. فراش، ن.، ربیعی دستجردی، ح.ر.، صادقی، ر. (1398). مروری بر جدایی‌گزینی فضایی در جمعیت‌شناسی. بررسی‌های آمار رسمی ایران. ۳۰ (۲)، 460-429.
12. قلعه‌نویی، م.، و ثابت، س. (1398). تحلیل عوامل جدایی‎گزینی اجتماعی-فضایی در شهر اصفهان. جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 6(2)، 88-71.
13. مرکز آمار ایران .(1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن 139 شهر قاین.
14. Apparicio, P., Petkevitch, V., & Charron, M. (2008). Segregation Analyzer: a C#.Net application for calculating residential segregation indices. CyberGeo: European Journal of Geography, 414, 1-13.
15. Benassi, F., Bonifazi, C., Heins, F., Lipizzi, F., & Strozza, S. (2020). Comparing residential segregation of migrant populations in selected European urban and metropolitan areas. Spatial Demography, 8, 269-290.
16. Massey, D. S., & Denton, N. A. (1988). The dimensions of residential segregation. Social Forces, 67 (2), 281-315.
17. Greenstein, R., Sabatini, F., & Smolka, M. (2000). Urban spatial segregation: Forces, consequences, and policy responses. Land Lines, 12(6), 1-12.
18. Hanslmaier, M., Teltemann, J., & Windzio, M. (2023). Spatial segregation of families with migrant background in the high-status City of Munich: How strong is the effect of socio-economic status?. Frontiers in Sociology, 8, 1061975,1-12
19. He, Q., Musterd, S. & Boterman, W.(2023) Geographical structure of the local segregation of migrants in (sub)urban China. GeoJournal 88, 1449–1467.
20. Le Goix, R. (2022). Socio-spatial Segregation in Cities. In book: Cities at the Heart of Inequalities. John Wiley & Sons publication.
21. Luisa Maffini, A., & Maraschin, C. (2018). Urban segregation and socio-spatial interactions: A configurational approach. Urban Science, 2(3), 55.1-12.
22. Marcińczak, S., Mooses, V., Strömgren, M., & Tammaru, T. (2021). A comparative study of immigrant-native segregation at multiple spatial scales in urban Europe. Journal of Ethnic and Migration Studies, 49(1), 43–65.
23. Martori, J. C., & Apparicio, P. (2011). Changes in spatial patterns of the immigrant population of a southern European metropolis: the case of the Barcelona metropolitan area (2001–2008). Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 102(5): 562-581.
24. Wachter, S. (2017). Immigration and Segregation. Cato Journal, 37(3), 495-501.
25. Miranda, A. S. (2020). The shape of segregation: The role of urban form in immigrant assimilation. Cities, 106, 102852.
26. Moraga, F.H.J. (2023). Natives contribute to the residential segregation of immigrants. (Policy Brief; No. 03).1-6.
27. Panori, A., Psycharis, Y., & Ballas, D. (2019). Spatial segregation and migration in the city of Athens: Investigating the evolution of urban socio‐spatial immigrant structures. Population, space and place, 25(5), e2209.
28. Ta, N., Kwan, M. P., Lin, S., & Zhu, Q. (2021). The activity space-based segregation of migrants in suburban Shanghai. Applied Geography, 133, 102499.